Boşanma, geçerli bir evliliğin, eşlerin sağlığında, kanunda öngörülen sebepler çerçevesinde mahkeme kararıyla sona erdirilmesidir. Nüfus Hizmetleri Kanunu (NHK) madde 3/y ve Nüfus Hizmetleri Uygulama Yönetmeliği (NHUY) madde 4/hh uyarınca boşanma, kişisel durumlarda değişiklik meydana getiren bir nüfus olayıdır. Bu makalede, boşanma kararı nüfusa ne zaman işlenir sorusuna ilişkin tüm hukuki detaylara yer verilecektir.
Boşanmaya İlişkin Temel Düzenlemeler
Boşanma, evliliği sona erdiren durumlardan sadece biridir. Evlilik, ölüm, ölüm karinesi, fesih, cinsiyet değişikliği veya iptal gibi sebeplerle de son bulabilir. Ancak mahkeme kararı olmadan, eşlerin kendi aralarında anlaşarak evliliği bitirmeleri mümkün değildir. Bu noktada Nüfus Hizmetleri Kanunu (NHK) madde 27 ve 27/A boşanmaya ilişkin nüfus işlemlerini düzenler.
Boşanmanın, geçerli şekilde kurulan kimi evliliklere devam etmenin taraflardan beklenemeyeceği durumlarda yargı yoluyla sonlandırılması hukukumuzun temel prensiplerindendir. Aile hukukuna ait bir karar olan boşanma, kişisel durumlarda köklü değişiklik yaratır. Bu nedenle, boşanma kararı nüfus müdürlüğü kayıtlarına geçtikten sonra, tarafların medeni durumları resmî olarak “bekâr” şeklinde güncellenir.
Nüfus Olayı Olarak Boşanma ve Özel Kütük Kaydı
NHK m. 3/y ve NHUY m. 4/hh hükümlerine göre boşanma, bir nüfus olayıdır. Boşanma olayının ve dayanak belgelerin bulunduğu dosya, NHK m. 3/z ve NHUY m. 4/ıı hükmü uyarınca özel kütük olarak adlandırılır. Bu dosyada;
- Tarafların T.C. kimlik numarası, adı ve soyadı, doğum yeri ve tarihi, baba ve ana adı
- Kadının evlenmeden önceki soyadı
- Aile kütüğünde kayıtlı olduğu yer bilgisi
- Evlilik içinde doğmuş çocuklar ve çocukların kimlik bilgileri
- Boşanma kararına ilişkin usul mevzuatının öngördüğü esaslar
gibi detaylar yer alır. Boşanma, bu özel kütük üzerinden aile kütüklerine tescil edilir.
Boşanma Kararının Kesinleşme Tarihi ve Önemi
Boşanma kararı nüfusa ne zaman işlenir sorusunun cevabı, büyük ölçüde kararın kesinleşme tarihi ile ilişkilidir. Türk mahkemelerinden verilen boşanma kararlarında, boşanma tarihi, kararın kesinleştiği tarihtir. Kararın kesinleşmesinden önce taraflardan biri ölürse, Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 181 gereğince evlilik ölüm nedeniyle sona erdiğinden, boşanma kararı infaz kabiliyeti olmaksızın hükümsüz kalır ve aile kütüklerine işlenmez.
Eğer boşanma kararının yanlış kesinleştiğine dair bir şerh bulunuyorsa, bu şerhin kaldırılması talep edilebilir. Böyle bir durumda, ilgili kayıt nüfus müdürlüğünce işleme alınmadan önce şerhin kaldırılma sürecinin sonuçlanması gerekir.
Yabancı Mahkeme Kararlarında Tanıma/Tenfiz ve Doğrudan Tescil
Başka bir ülke adlî veya idarî makamının verdiği boşanma kararının Türkiye’de hukuki sonuç doğurması, genellikle tanıma veya tenfiz kararının alınmasına bağlıdır. 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) uyarınca, yabancı mahkemeden verilen ve o ülkenin kanunlarına göre kesinleşmiş karardan Türkiye’de yararlanmak isteyen kişiler, yetkili Türk mahkemesi nezdinde tanıma veya tenfiz davası açmalıdır.
Ancak NHK m. 27/A hükmü ve 7/2/2018 tarihli 30325 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yabancı Ülke Adlî veya İdarî Makamlarınca Verilen Kararların Nüfus Kütüğüne Tescili Hakkında Yönetmelik sayesinde, belirli şartların varlığı hâlinde yetkili kurumlar tarafından yabancı boşanma kararı doğrudan aile kütüklerine tescil edilebilir. Bu hâlde de, yabancı kararın kesinleşme tarihi, boşanma tarihi olarak nüfus kütüklerine yansıtılır. Bu uygulama, “Tanıma tenfiz nüfus müdürlüğü” ifadeleriyle anılan tescil sürecinde büyük kolaylık sağlamıştır.
Boşanma Kararı Nüfus Müdürlüklerine Nasıl Bildirilir?
Boşanma kararını nüfusa kim gönderir sorusunun cevabı, genellikle mahkeme yazı işleri müdürü şeklindedir. Kesinleşme tarihinden itibaren on gün içinde kararın bir örneği, nüfus müdürlüğüne bildirilir. Eskiden bu süreç fiziki evrak üzerinden yürütülürken, günümüzde UYAP Bilişim Sistemi devreye girmiştir. Elektronik imzalı boşanma kararları MERNİS’e aktarılır. Bu sayede boşanma kararı nüfus müdürlüğüne ne zaman gider sorusunun yanıtı, kararın kesinleşmesinin ardından on günlük süre olarak öne çıkar.
Nüfus müdürlükleri, sistem üzerinden gelen çıktı belgelerle aile kütüklerine tescil işlemini gerçekleştirir. Böylelikle boşanma kararının nüfusa işlenmesi, hızlı ve güvenli biçimde tamamlanır.
Ölümden Sonra Kesinleşme ve Boşanmanın İptali
- Eşlerden birinin ölümü: Boşanma kararı kesinleşmeden önce eşlerden birinin ölümü durumunda, evlenme doğrudan ölüm ile sona erer. Karar sonradan kesinleşse bile, nüfus müdürlüğü bu boşanma kararını tescil etmez.
- Boşanmanın iptali: Mahkeme, boşanmayı geçersiz kılan bir karar verdiğinde, tescil kayıtları boşanmadan önceki hâline getirilir. İptal kararı da yine mahkeme yazı işleri müdürü tarafından veya UYAP – MERNİS üzerinden nüfus müdürlüğüne bildirilir.
Çok Vatandaşlık Durumunda Boşanma
Çok vatandaşlığa sahip kişilerin, farklı devlet kimliği ile yapmış oldukları boşanma işlemlerinin Türkiye’de de geçerli olabilmesi için, nüfus kaydında çok vatandaşlığa dair açıklama bulunmalı ve aynı kişi oldukları tespit edilmelidir. Bu işlemler, ya tanıma/tenfiz davası yoluyla ya da NHK m. 27/A kapsamında yetkili kurumların doğrudan tescil kararıyla gerçekleştirilebilir. Ayrıca 5718 sayılı MÖHUK m. 4, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu (TVK) m. 44 ve Nüfus Hizmetleri Uygulama Yönetmeliği m. 21 uyarınca, Türkiye’de yapılan kişisel duruma ilişkin işlemlerde Türk hukuku uygulanır.
Mahkeme Kararlarının Muhafazası ve Arşivlenmesi
Mahkeme kararının bir örneği, elektronik ortamdan alınan çıktı ile birleştirilerek diğer kişisel durum değişiklikleri özel kütüğünde saklanır. Bu evraklar, yıl sonu itibariyle Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüne (NVİ) gönderilerek arşivlenir. Böylece boşanma kararları, devletin resmî kayıtlarında güvence altında tutulur ve ileride çıkabilecek uyuşmazlıklarda delil niteliği taşır.
Boşanma Nüfusa Ne Zaman İşlenir?
Boşanma, resmî olarak mahkeme kararıyla kesinleştikten sonra nüfus kayıtlarına işlenir. Mahkemenin verdiği boşanma kararı, gerekçeli şekilde yazıldıktan ve taraflara tebliğ edildikten sonra 14 günlük itiraz süresi beklenir. Eğer taraflardan herhangi biri bu süre içinde itiraz etmezse, boşanma kararı kesinleşir ve mahkeme tarafından Nüfus Müdürlüğüne bildirim yapılır. Bu bildirimle birlikte, boşanma durumu aile kütüğüne “boşanmış” olarak işlenmeye başlar. Kararın kesinleşme süreci; gerekçeli kararın yazılması, tebligat işlemleri ve 14 günlük itiraz süresi derken ortalama birkaç haftayı bulabilir. Bu nedenle tam zamanlama, mahkemelerin iş yüküne ve tebligat işlemlerinin hızına göre değişiklik gösterebilir.
Nüfus müdürlüklerine ulaşan mahkeme kararı, genellikle birkaç iş günü içerisinde işleme alınır. Boşanma kararı nüfus sistemine işlendiğinde, kişiler e-Devlet üzerinden veya nüfus müdürlüğüne başvurarak medeni durumlarının güncellenip güncellenmediğini kontrol edebilir. Nüfus kayıtlarının güncellenmesiyle birlikte boşanan kadın, evlenmeden önceki soyadına otomatik olarak döner. Ancak kadın, boşandığı eşinin soyadını kullanmakta menfaatinin olduğunu ve bu durumun eski eşine zarar vermeyeceğini ispat ederse, hâkim tarafından kocasının soyadını kullanmaya devam etmesine izin verilebilir.
Boşanma Nüfusa Ne Zaman Geçer?
Boşanma kararının nüfus kayıtlarına geçmesi, kesinleşme tarihinin hemen ardından gerçekleşir. Kesinleşme sürecinde kararın taraflara tebliği ve olası itirazların sonuçlanması önemlidir. Tebliğ ve 14 günlük itiraz süresi bittikten sonra mahkeme, boşanmanın nüfus kütüğüne işlenmesi için ilgili nüfus müdürlüğüne kararı gönderir. Genellikle, mahkeme kararı nüfus müdürlüğüne ulaştıktan birkaç gün sonra boşanma bilgisi sisteme işlenir. Bu süre yoğunluğa ve resmi tatillere göre değişebilir.
Boşanmanın nüfusa geçmesi, boşanan tarafların diğer resmî işlemlere başlayabilmesi açısından kritik bir aşamadır. Örneğin, yeni kimlik kartı düzenlenmesi, sosyal güvenlik işlemlerinin güncellenmesi, banka bilgileri ve diğer kurumsal iletişimler bu aşamanın ardından yapılabilir. Boşanma kararı nüfusa işlenmeden, kişinin medeni durumu resmî olarak “bekâr” veya “dul” şeklinde görünmeye devam edebilir. Bu nedenle boşanma kararı kesinleştikten sonra, kayıt güncellemelerinin yapılmasını beklemek ve takip etmek gerekir.
Boşanma Nüfusa Ne Zaman İşler?
Boşanma kararının nüfus kayıtlarına işlenmesi, yasal prosedürlerin tamamlanmasıyla mümkündür. Mahkeme tarafından verilen ve kesinleşmiş olan boşanma ilamı, nüfus müdürlüğüne iletildiğinde işlem süreci başlar. Burada en önemli nokta boşanma kararının kesinleşmesidir. Karar kesinleşmeden nüfus müdürlüğü tarafından işlem yapılmaz. Kararın kesinleşmesi de itiraz süresinin dolması veya tarafların feragat dilekçesi vermesiyle olur.
Nüfus müdürlüğü, iş yükü ve gelen evrak sayısına bağlı olarak boşanma kararını kısa sürede işlemeye alır. Resmî olarak işlem tamamlandıktan sonra tarafların aile kütüklerindeki medeni hal ve soyadı güncellemeleri yapılır. E-Devlet üzerinden medenî hal ve soyadı bilgileri kontrol edilebilir. Ayrıca, kimlik değişikliği veya diğer resmî işlemler için de mahkemenin nüfus müdürlüğüne gönderdiği kesinleşmiş boşanma kararı esas alınır. Böylece, bireyler boşanma sonrası dönemde yaşamlarında ihtiyaç duydukları resmî düzenlemeleri bu doğrultuda gerçekleştirebilir.
Evlilik Nüfusa Ne Zaman İşlenir?
Evlilikler de boşanmalarda olduğu gibi resmî olarak tescil edilmek zorundadır. Belediye nikâh memurluğu veya yetkili makamlar tarafından kıyılan nikâh sonrasında, evlilik beyannamesi ilgili nüfus müdürlüğüne iletilir. Evliliğin nüfus kütüğüne işlenme süresi, çoğunlukla birkaç iş günü içerisinde tamamlanır. Nikâh memuru evrakları resmî yazı ile nüfus müdürlüğüne gönderir ve “evli” ibaresi tarafların aile kütüğüne işlenir.
Evlilik tescilinden sonra çiftler, yeni kimlik belgelerini evli statüsüyle düzenletebilir ve kadının soyadı değişikliği varsa bu soyadı kimlik kartına geçirilir. Tüm bu işlemler evlilik töreni sonrasındaki ilk bir ay içinde resmîleşir ve taraflar evlilik durumunun güncellenmesiyle birlikte farklı kurumlarda (bankalar, SGK, vergi daireleri vb.) evli statüsüyle işlem yapmaya başlayabilirler.
Anlaşmalı Boşanma Nüfusa Ne Zaman İşlenir?
Anlaşmalı boşanma davaları, çekişmeli boşanmalara göre daha hızlı sonuçlanır. Taraflar, protokol ve boşanma koşulları üzerinde uzlaştıkları için duruşmalar genellikle tek celsede tamamlanır. Hâkim, anlaşmalı boşanma protokolünü onaylayıp boşanma kararını verince süreç başlar. Kararın taraflara tebliğ edilmesi, 14 günlük itiraz süresinin dolması ya da tarafların bu haktan feragat etmesiyle boşanma kararı kesinleşir.
Karar kesinleştikten sonra mahkeme, kesinleşmiş kararı nüfus müdürlüğüne gönderir. Anlaşmalı boşanma, genellikle çekişmeli boşanmaya kıyasla daha kısa sürede sonuçlandığından, nüfus kayıtlarına da daha hızlı yansır. Kesinleşmenin hemen ardından nüfus müdürlüğü bilgilendirilir ve boşanan tarafların kütük kayıtları “boşanmış” olarak değiştirilir. Ayrıca kadın soyadını değiştirmek istiyorsa, evlenmeden önceki soyadına dönebilir veya eski eşinin soyadını kullanma talebinde bulunabilir.
Mahkeme Nüfus Müdürlüğüne Boşanma Kararını Ne Zaman Bildirir?
Mahkemeler, boşanma kararı kesinleştikten sonra genellikle en geç 30 gün içinde nüfus müdürlüğüne bu kararı bildirir. Ancak uygulamada, bu süre mahkemenin iş yüküne ve yazı işleri müdürlüğünün yoğunluğuna göre değişebilir. Boşanma kararının kesinleştiği anda, yazı işleri müdürlüğü kararı ilgili nüfus müdürlüğüne posta veya UYAP üzerinden elektronik olarak iletir. Karar, müdürlüğe ulaştıktan sonra işleme alınır ve kısa sürede tarafların nüfus kayıtları güncellenir.
Boşanma kararını mahkeme göndermiş olsa dahi, zaman zaman çeşitli sebeplerle bir gecikme yaşanabilir. Bu gibi durumlarda, taraflar veya avukatları nüfus müdürlüğüne ya da mahkemeye başvurarak boşanma kararının iletilip iletilmediğini teyit edebilir. Bu sayede, kayıtların hızlıca düzenlenmesi sağlanabilir ve boşanan eşler, yeni medeni durumlarıyla ilgili diğer resmî işlemleri aksatmadan sürdürebilirler.
Boşandıktan Sonra Nüfus İşlemleri
Boşanma kararı kesinleştikten ve nüfus kaydına işlendiği anda, tarafların nüfus bilgilerinde otomatik bir güncelleme yapılır. Kadın, evlenmeden önceki soyadına döner veya kararda belirtilmiş bir izin varsa eski eşinin soyadını taşımaya devam edebilir. Bu değişiklikle birlikte artık kadının nüfus cüzdanı ya da kimlik kartındaki soyadı güncellenir. Çocukların velayetiyle ilgili karar da nüfus kayıtlarına işlenir; bu, çocuğun hangi ebeveynin hanesinde kaydedileceğini belirleyebilir.
Nüfus kayıtları güncellendikten sonra, yeni kimlik düzenlemesi için nüfus müdürlüğüne veya yurt dışındaysanız konsolosluğa başvurmanız mümkündür. Kimlik başvurusu, boşanma kararının kesinleştiğini gösterir belgenin (kesinleşme şerhli mahkeme kararı) ve geçerli fotoğrafların ibrazı ile yapılabilir. Yeni kimlik genellikle kısa sürede düzenlenir ve bu kimlik üzerinde artık medeni durum bilgisi boşanmış şeklinde güncelleneceği gibi, kadının soyadı da gereken şekilde değiştirilmiş olur.
Boşanmadan Sonra Nüfus İşlemleri
Boşanmadan sonra yapılması gereken nüfus işlemlerinde ilk adım, boşanmanın nüfus müdürlüğü kayıtlarına geçmesini sağlamaktır. Eğer anlaşmalı boşanma söz konusuysa, boşanma kararı daha hızlı kesinleşir ve müdürlüğe daha kısa sürede iletilir. Çekişmeli boşanmalarda ise bu süreç itiraz ve temyiz süreleri nedeniyle uzayabilir. Her iki durumda da kesinleşme sonrasında mahkeme, boşanma ilamını kendiliğinden nüfus müdürlüğüne göndermekle yükümlüdür.
Boşanan eşler, e-Devlet üzerinden veya nüfus müdürlüğünden boşanma bilgilerinin işlenip işlenmediğini takip edebilir. Ayrıca, kimlik kartı, pasaport, sürücü belgesi gibi diğer resmî belgelerde de güncelleme yapılması gerekebilir. Bu süreçte boşanma kararı ve nüfus kütüğündeki yeni kaydı ibraz etmek, işlemleri kolaylaştırır. Böylelikle, sosyal güvenlik kurumu, banka hesapları ve diğer resmi kuruluşlarda da medeni durumun düzeltilmesi sağlanır.
Boşanmanın Nüfusa Bildirilmesi
Boşanmanın nüfusa bildirilmesi, boşanmanın hukuki sonuçlarının resmî olarak tamamlanması açısından kritik bir aşamadır. Mahkeme, kesinleşen boşanma kararını nüfus müdürlüğüne gönderir. Müdürlük, bu bilgiyi tarafların aile kütüklerine işleyerek medeni hallerini günceller. Bu aşamada kadın, evlenme ile kazandığı soyadı yerine kendi soyadına dönebilir veya farklı bir hukuki hüküm varsa boşandığı kocasının soyadını kullanmaya devam edebilir.
Yurt dışında gerçekleşen boşanma kararlarının Türkiye’de geçerli olabilmesi içinse tanıma veya tenfiz davası açılması gerekir. Türk mahkemelerinin tanıma ve tenfiz kararı vermesi, yabancı boşanma kararını Türkiye’de de geçerli hâle getirir. Bu kararın kesinleşmesiyle birlikte, yabancı mahkemeden çıkan boşanma ilamı da nüfus müdürlüğüne işlenebilir. Böylece, boşanma durumu resmî kayıtlarda görünür hale gelir ve taraflar Türkiye’de de boşanmış kabul edilir.
Sonuç
Boşanma Kararı Nüfusa Ne Zaman Geçer sorusu, büyük ölçüde kararın kesinleşme süresi ve nüfus müdürlüğüne bildirilme hızıyla ilgilidir. Boşanma kararı nüfusa ne zaman işlenir denildiğinde, Türk mahkemelerinde verilen kararlarda kesinleşme tarihi belirleyici olur. Yabancı ülke kararlarının Türkiye’de geçerlilik kazanması içinse tanıma/tenfiz veya doğrudan tescil şartları aranır. Bu işlemler tamamlandıktan sonra, boşanma kararı nüfus müdürlüğü tarafından aile kütüklerine işlenir ve medeni durum “bekâr” olarak güncellenir. Tüm süreçlerin doğru yürütülmesi, gelecekte yaşanabilecek hukuki problemlerin önüne geçmek için kritiktir. Çelik & Baştürk Hukuk ve Danışmanlık Ofisi olarak “Boşanma Kararı Nüfusa Ne Zaman Geçer” konusunda destek sunuyoruz. Av. Tolga ÇELİK ve Av. M. Nur BAŞTÜRK olarak müvekkillerimizin her aşamada yanındayız.
Sık Sorulan Sorular
Boşanma kararı nüfusa ne zaman işlenir?
Karar kesinleştikten sonra, en geç on gün içinde mahkeme yazı işleri müdürü veya UYAP – MERNİS sistemi aracılığıyla nüfus müdürlüğüne bildirilir.
Boşanma kararı nüfus müdürlüğüne ne zaman gider?
Kesinleşme işleminin ardından on günlük yasal sürede gönderilmelidir. Bu süre içinde nüfus müdürlüğü gerekli tescil işlemlerini yapar.
Boşanma kararını nüfusa kim gönderir?
Mahkeme yazı işleri müdürü tarafından, karar kesinleştikten sonraki on gün içinde nüfus müdürlüğüne ulaştırılır. Elektronik imzalı olarak UYAP – MERNİS üzerinden de gönderilebilir.
Boşanma kararının nüfusa bildirilmesi neden önemlidir?
Kişinin medeni durumunun resmî kayıtlarda güncellenmesi, evlenme, miras, mal paylaşımı gibi konularda yaşanabilecek uyuşmazlıkların önüne geçer. Ayrıca tarafların hukuki güvenliği bakımından da elzemdir.
